Η Ιστορία του Ζυγού
Ο Ζυγός τοποθετείται στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου και συγκεκριμένα αποτελεί τμήμα της περιοχής του Ραδοβυζίου. Επομένως, η ιστορία του Ζυγού είναι απόλυτα συνυφασμένη με την ιστορία της Ραδοβυζινής περιοχής και της Ηπείρου γενικότερα.
Από τη βιβλιογραφική αναζήτηση προκύπτει ότι οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής του Ραδοβυζίου είναι πιθανότατα οι Δρύοπες, καθώς είναι αρκετοί λαοί που διεκδικούν τη θέση αυτή, όπως οι Αθαμάνες.
Η αρχική ονομασία του Ζυγού ήταν Λεβίτσικο. Το όνομα αυτό είναι σλάβικης προέλευσης, εξαιτίας της καθόδου σλαβόφωνων λαών που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Ραδοβυζίου το 1350 μ.Χ.. Ο Ζυγός αναπτυχθήκε ως πολιτική κοινότητα κατά την περίοδο 1350μ.Χ.- 1460μ.Χ.. Ωστόσο, η πρώτη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη του Ζυγού ως διαμορφωμένο χωριό ανευρίσκεται στα αρχεία της Βενετίας το 1696μ.Χ.. Οι κάτοικοι του αποτελούνταν κυρίως από ποιμένες και μικροβιοτέχνες, κάτι το οποίο φανερώνεται από μερικά τοπωνύμια που διασώζονται μέχρι σήμερα.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο Ζυγός είχε την ίδια μοίρα με τον υπόλοιπο υπόδουλο ελληνισμό. Χρονολογικά, η τουρκική κατάκτηση του Ζυγού διήρκησε από τη στιγμή που πέρασε η περιοχή της Ηπείρου στα χέρια των Οθωμανών (14ος αιώνας) και διήρκησε έως την απελευθέρωση της Άρτας (20 Ιουνίου/ 2 Ιουλίου 1881). Οι Ζυγιώτες ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν δυσβάχτους φόρους, όπως οι υπόλοιποι Έλληνες. Σημαντικό σημείο στην ιστορία του Ζυγού ήταν η πυρπόλησή του από τους Τούρκους έπειτα από νίκη τους στην περιοχή Κλειδί, κοντά στη Σκουληκαριά, στις 12 Μαΐου 1854, όπου ήταν και το τέλος της Ραδοβυζινής Επανάστασης. Τα χρόνια που ακολούθησαν πραγματοποιήθηκαν προσπάθειες για την απελευθέρωση της περιοχής του Ραδοβυζίου, το αποτέλεσμα των οποίων εξαρτιόταν από τις διαθέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Η λύση έρχεται με την ελληνοτουρκική σύμβαση στην Κωνσταντινούπολη στις 20 Ιουνίου/ 2 Ιουλίου 1881, όπου παραχωρούνται στην Ελλάδα οριστικά η Θεσσαλία και η επαρχία της Άρτας. Στη συνέχεια, η ιστορία του Ζυγού κατά την περίοδο των Παγκοσμίων Πολέμων και του Εμφυλίου Πολέμου ακολουθεί εκείνη της υπόλοιπης ελληνικής επαρχίας.
Δυστυχώς, η ανασυγκρότηση του μέχρι τότε υπόδουλου ελληνισμού θα αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολη. Ρημαγμένοι οικονομικά από τη δυσβάσταχτη φορολογία των Τούρκων και ηθικά από έναν Εμφύλιο, έχοντας υποστεί υλικές ζημιές, αποδεκατισμένοι από τις ασθένειες της εποχής και προσπαθώντας να δημιουργήσουν ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος διαμέσου πολλών εσωτερικών αναστατώσεων, οι Ζυγιώτες κατόρθωσαν να σταθούν στα πόδια τους. Ουσιαστική ήταν η βελτίωση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων του Ζυγού μετά το 1960. Σε αυτή την κατεύθυνση συνετέλεσε η αύξηση της οικονομικής ευμάρειας των κατοίκων από την καλλιέργεια της γης, η οικονομική ενίσχυση του χωριού από τον απόδημο ελληνισμό, η διευκόλυνση των συγκοινωνιών και η αύξηση του μορφωτικού επιπέδου των Ζυγιωτών.
Παρόλες τις δυσκολίες, οι κάτοικοι του Ζυγού κατάφεραν να ανασυνταχθούν και να δημιουργήσουν τον τόπο αυτό που σήμερα έχει περάσει στα χέρια μας.
Πηγή: “Ζυγός Ιστορία & Παράδοση” (Αθήνα 2000) Βιβλίο του συγχωριανού μας Κώστα Λ. Χρήστος